KULTUUR

Schoennagelsmederij

De Fucina de le Broche (smederij voor schoennagels) laat ons zien hoe spijkers/nagels werden gesmeed voor schoenen. De nagels werden tot halverwege de vorige eeuw gebruikt om de zolen mee te bekleden. Dit was een belangrijke economische bezigheid voor de inwoners van Valle di Ledro die het mogelijk maakte om terug te keren van het front tijdens de Eerste Wereldoorlog en deels ook werd gebruikt om onder de dienstplicht voor de Tweede Wereldoorlog uit te komen

Vanaf de 17e eeuw werden de ijzerfabrieken in de vallei, met name die in Prè en Molina, steeds belangrijker en boden nieuwe kansen in een economie die eeuwenlang was gebaseerd op akkerbouw, bosbouw en veehouderij. Dit leverde echter een matig inkomen op voor de lokale bevolking. 

De komst van de ijzersmederijen betekende beter lonende werkzaamheden en bood werk aan honderden mensen gedurende twee eeuwen: sommigen vonden werk in het smelten van het ijzererts, terwijl anderen juist met het bewerken van het materiaal in de ijzersmederijen bezig waren. Nog weer anderen hadden werk met het transporteren van de eindproducten naar de haven van Ponale of waren bezig met het maken van houtskool voor de smeltovens.

Een eeuw later waren er 13 grote ovens in bedrijf in de vallei. Maar door expansie van de napoleontische invloed werd Trentino echter onder direct bewind van het Habsburgse Tirol gesteld, wat leidde tot een  dramatische teruggang in de productie. De crisis hield aan tot halverwege de 19e eeuw toen de ijzerfabrieken in de vallei uiteindelijk grotendeels gesloten werden. Een paar kleine smederijen bleven actief als hoefsmid en maakten spijkers en landbouwbenodigdheden voor de boeren. Een nieuwe golf van activiteiten ontstond in 1866 toen werklui uit Bergamo en Brescia naar de vallei trokken en de verlaten ijzerfabrieken overnamen om een industrie te starten die veel verschilde van de ruwe spijkers die voorheen werden geproduceerd, maar die ook een veel grotere mate van vakmanschap en specialisatie vereiste. De inwoners van Valle die Ledro leerden al snel hoe ze ‘brocche di zappa' ofwel speciale schoffelvormige (zappa) schoennagels moesten maken waarbij het centrum van de productie wederom in Prè en Molina was gevestigd en waar al snel weer het ritmische geluid van de hamers was te horen vanuit de ijzersmederijen.

De schoennagels hadden verschillende vormen en werden gemaakt om de zolen van de schoenen te beschermen die in het beste geval van leer waren gemaakt maar veel vaker van hout. De productie van schoennagels ging door totdat de fabrieken opnieuw gesloten werden omdat de arbeiders werden opgeroepen voor het Oostenrijkse leger en er tijdens de Eerste Wereldoorlog een ware exodus plaatsvond richting Bohemen. Maar al snel had het leger een tekort aan schoennagels voor zijn schoenen. De pastoor van de parochie in Molina nam contact op met de regering in Wenen en al snel werden vele ex-schoennagelmakers teruggehaald van het front om te gaan werken in een paar grote ijzersmederijen die centraal in het keizerrijk waren gevestigd en waar ze de rest van de oorlogstijd verbleven. Daardoor liepen ze weliswaar minder gevaar maar elke nagelsmid moest minimaal ongeveer 1000 nagels per dag maken. Gegeven het feit dat voor elke nagel ongeveer 30-40 hamerslagen nodig waren, was dat zeker geen gemakkelijke opgave.  

Ook tijdens de Tweede Wereldoorlog waren nagelsmeden nog veelgevraagd, maar dit keer werden er veel minder uitzonderingen op de militaire dienstplicht gemaakt dus vele jonge kinderen en oude mensen werden ingezet om aan de groeiende vraag te voldoen.

Direct na de oorlog werden in hoog tempo de leren zolen vervangen door rubber exemplaren en ging de industrie defnitief ten onder en de nagelsmeden overbodig werden.

Ongeveer 40 jaar na de sluiting van de smederijen, zette de gemeente Molina zich in om een kleine smederij te heropenen in Prè, met als doel om het ambacht te behouden en een oud ambacht te kunnen demonstreren. De smederij kreeg één vuurplaats en vier aambeelden en werd uitgerust met de oude werktuigen die destijds gebruikt werden. Daarnaast werd een kleine verzameling aangelegd van allerlei typen schoennagels. Tijdens speciale gelegenheden en op verzoek van het toerismebureau wordt voor groepen door de vier overgebleven nagelsmeden het vuur nog eens opgestookt en laten zij met veel enthousiame zien hoe er vroeger schoennagels werden gemaakt.